Tuy không phải là làng quê sông nước, nhưng tại Khê Hồi, xã Hà Hồi, huyện Thường Tín, Tp. Hà Nội lại có trò diễn thủy chiến rất độc đáo. Trò diễn được tổ chức vào ngày hội làng mô phỏng lại chiến thắng giặc xâm lược của Ngô Quyền và Trần Hưng Đạo.

Đình làng Khê Hồi cổ kính dưới nắng chiều

Đình làng Khê Hồi có kiến trúc khá lạ, nửa giống như chùa, nửa lại như đình. Đặc biệt nhất là có hồ nước hình lưỡi liềm bao quanh đình và cây cầu thơ mộng bắc qua. Đây là nơi diễn trò thủy chiến mỗi khi hội làng mở vào ngày 14 đến ngày 17/3 âm lịch.

Để chuẩn bị diễn trò, trai tráng trong làng phải làm bè chuối, coi đó như chiếc thuyền chiến. Giữa mỗi bè cắm hình nhân làm cờ hiệu, quân xanh và quân đỏ. Khi trò bắt đầu, mỗi bên gồm 3 bè, mỗi bè 6 lính chiến sẽ diễu binh để chào khán giả. Lính chiến cởi trần, quấn khăn đầu rìu, quần mặc lửng chẽn. Chủ tướng mặc giáp trụ đỏ, tay cầm đại đao và đeo mặt nạ, cơ bắp cuồn cuộn.

Sau đó, chiêng trống nổi lên, các lính chiến sẽ trổ hết tài năng của mình để đánh bại đối phương.Thậm chí khi có bè bị lật, lính chiến lại tiếp tục lên bè và chiến tiếp đến khi nào bị đánh bại hoàn toàn. Dân làng hò reo, cổ vũ rất đông, thường trận chiến nhanh nhất cũng phải diễn ra 15 phút. Giải thưởng dành cho đội chiến thắng là một chiếc cờ đuôi nheo, tuy không lớn nhưng mang tính biểu dương và tinh thần thượng võ, bảo vệ nền độc lập dân tộc.

Rước kiệu trước khi trò thủy chiến bắt đầu

Trò diễn tạo ra tính gắn kết giữa cộng đồng, các thế hệ nam thanh niên trong làng nối tiếp nhau để năm sau đến lượt mình diễn. Đó cũng là cơ hội để các trai tráng “ghi điểm” trong mắt thôn nữ ở làng. Sau trò thủy chiến là đến trò bắt vịt. Đây là trò phụ, tuy nhiên vẫn thu hút rất nhiều người chơi. Trên hồ rộng lớn, những “kình người” đập nước như những chiếc xuống để bắt bằng được con vịt đang hoảng loạn. Yêu cầu của trò này buộc người chơi phải bơi lội thành thạo và quyết thi đấu đến cùng khi có một trong hai người bắt được vịt. Phần thưởng chính là sản phẩm bắt được và người bắt được không hẳn là người khỏe, bơi giỏi mà đôi khi phải có mẹo mới chinh phục được thử thách này.

Khắp các lễ hội trong vùng, người dân Khê Hồi luôn tự hào vì chỉ có ở đâymới có trò thủy chiến. Trò này vừa giúp dân làng ôn lại lịch sử của kháng chiến chống giặc ngoại xâm, vừa thắt chặt tình đoàn kết trong cộng đồng và tạo cơ hội cho nam thanh nữ tú hiểu biết thêm về nhau.

Dân làng Khê Hồi, hễ ai đi xa đến ngày hội đều mong về. Người Khê Hồi còn nổi danh là làng khoa bảng, tiêu biểu nhất là dòng họ Từ với hàng chục người từng đỗ tiến sĩ thời phong kiến.

Nguyễn Văn Công