Đình Yên Phụ nằm ở làng Yên Phụ, phường Yên Phụ, quận Tây Hồ, Hà Nội. Vào thời Lê, phường Yên Phụ có tên là Yên Hoa. Đến thời Nguyễn vì phạm úy tên bà Hồ Thị Hoa là mẹ của vua Thiệu Trị nên đổi tên thành Yên Phụ. Đình thờ ba vị Thành hoàng, vốn là ba anh em: Uy Linh Lang Đại Vương, Vương Duy Đại Vương, Vương Ba Đại Vương.

Theo truyền thuyết và sách “Tây Hồ chí” và thần phả lưu giữ ở đình, Uy Linh Lang là con trai của hoàng hậu Minh Đức, dưới thời Trần Thánh Tông (trị vì từ năm 1258 - 1278). Khi Uy Linh Lang tròn 20 tuổi, quân Nguyên Mông kéo sang xâm lược nước Đại Việt lần thứ ba. Uy Linh Lang dựng cờ chiêu mộ binh sĩ. Đội quân của ông tự xưng là “Thiên tử quân”, tiến đánh quân Nguyên Mông ở Bàn Than, Vạn Kiếp, Mạn Trù, Đông Kết… lập được nhiều chiến công. Khi bình công, xét thưởng, Uy Linh Lang được vua phong là Dâm Đàm Đại Vương. Ông không màng danh lợi mà ở lại chùa Ngọc Hồ để tu thiền. Giờ Ngọ ngày 8/8 năm Bính Tý, Đại Vương không bệnh mà hóa. Vua ban cho xây đền thờ ông ở Nhật Chiêu (nay là Nhật Tân) và các nơi khác như ở Yên Hoa (Yên Phụ). Những nơi ông đi qua nhân dân nhớ và lập đình thờ phong Thành Hoàng làng. Cũng vì thế, không chỉ riêng đình Yên Phụ mà ở các nơi thờ Uy Linh Lang đều tổ chức Hội vào 10/2 âm lịch hằng năm.

Đình được xây dựng theo kiểu kiến trúc cổ với lối nhà dọc, mặt đình quay về hướng Bắc. Cổng đình được xây theo kiểu tứ trụ. Qua cổng, là sân đình khá rộng, hai bên hai dãy nhà dải vũ, tiếp đến là đại đình được xây theo kiểu chữ đinh. Đình có năm gian đại đình và năm gian hậu cung. Cửa đình mở theo kiểu bức bàn. Mái đình được lợp bằng ngói mũi hài, các góc đao uốn cong quay chầu về nóc mái. Chính giữa bờ nóc mái có đắp nổi hình hai con rồng chầu mặt trời, bên cạnh là đôi phượng xòe cánh. Hai đầu bờ nóc lại có đắp nổi hình hai con nghê.

Đình được làm bằng gỗ lim, cột bào trơn, kê trên các chân tảng đá xanh. Nghệ thuật chạm khắc, trang trí gồm những mảng chạm với những đề tài phong phú, độc đáo. Các đầu bẩy chạm nổi đề tài rồng mây, tứ linh. Các đầu dư chạm hình đầu rồng, miệng há to ngậm viên ngọc tròn, mắt rồng lồi to, mũi nở, tóc và bờm bay ngược về phía sau. Các bức cốn, chạm nổi đề tài tứ linh, tứ quý, rồng cuốn thủy và các hình hoa lá mâu cách điệu… Nhìn chung, nghệ thuật chạm khắc gỗ ở đây khá tinh xảo, đường nét sâu đậm, sống động, mang phong cách nghệ thuật thế kỷ thứ 17 - 18.

Hậu cung được làm nối liền với đại đình, tạo thành hình chữ đinh, gồm ba gian thóang mát. Chính giữa hậu cung có khán thờ bằng gỗ sơn son thếp vàng. Trong đó đặt ba bộ long ngai, bài vị, mũ áo của ba vị thành hoàng. Phía trước đặt các đồ thờ tự. Nổi lên trên các hàng cột đình ở phía trước là những bức hoành phi, câu đối ca ngợi đức hạnh của thần và phong cảnh tuyệt mỹ của di tích. Đình Yên Phụ còn lưu giữ được nhiều tư liệu Hán Nôm quý như các sắc phong, chuông đồng, bia đá…

Đình Yên Phụ là một danh lam thắng tích nổi tiếng, một di tích quý báu của đất nước, niềm tự hào của dân tộc về truyền thống yêu nước của nhân dân Việt Nam anh hùng. Đình Yên Phụ được Bộ Văn hóa (nay là Bộ VHTTDL) xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia năm 1986.

Nhật Minh