Vịnh Mốc là một làng chài nằm trên bãi cát vòng cung sát biển thuộc huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị. Ngoài khơi cách bờ biển Vịnh Mốc khoảng 28km là đảo Cồn Cỏ nổi tiếng.

Du khách tham quan địa đạo Vịnh Mốc

Địa đạo Vịnh Mốc được khởi công xây dựng từ năm 1966 và sau 18 tháng hoàn thành. Toàn bộ đường hầm địa đạo được chia làm 3 tầng và được nối với nhau thông qua một trục chính dài 870m. Tầng 1 cách mặt đất 12m dùng để sinh sống, tầng 2 cách 15m được dùng làm nơi cất giữ lương thực và vũ khí, hội họp và tầng 3 từ 23m trở lên được dùng để tránh bom. Đường ngầm cao 1,7m, rộng trung bình 2m, trên trần khoét hình mái vòm, không có cột kèo chống đỡ nhưng vẫn bảo đảm không bị sập bởi đất đỏ ở đây đã bị phong hóa rắn như đá. Từ đường trục chính tỏa ra nhiều nhánh thông với các cửa với tổng chiều dài đường hầm là 2.800m. Hai bên đường cứ khoảng 3m thì khoét lõm sâu vào thành những ô nhà ở rộng từ 2 – 3m². Mỗi ô là một hộ, các hộ được bố trí ở gần nhau theo đơn vị sản xuất và chiến đấu.

Thuyết minh sơ đồ cấu trúc địa đạo

Tất cả các đường nhánh đều chạy về khu trung tâm, ở đây có hội trường chứa được khoảng 150 chỗ ngồi để hội họp, xem chiếu bóng và văn công; có trạm xá và nhà hộ sinh. Muốn xuống địa đạo phải đi qua một trong 13 cửa ra vào với 7 cửa thông ra biển và 6 cửa đi lên đồi. Bảy cửa này từ trên xuống có bậc tam cấp lượn hình xoắn ốc theo kiểu cầu thang có chiều sâu từ 20 - 28m. Các cửa đều có khung gỗ chống đỡ và phải thường xuyên gia cố để tránh sụt lở.

Để có một công trình đồ sộ như vậy, nhân dân Vịnh Mốc đã tốn bao công sức, máu và mồ hôi. Theo thống kê, quân và dân Vịnh Mốc ở thời điểm đó đã huy động hơn 18.000 ngày công, đào và vận chuyển hơn 6.000m³ đất đá để hoàn thành công trình địa đạo. Chỉ với chiếc xẻng cầm tay, họ đã xuyên sâu xuống lòng đất để xây dựng nên một hệ thống địa đạo. Từ trong lòng địa đạo, nhân dân Vịnh Mốc đã giải quyết được những vấn đề quan trọng vào thời điểm gay go ác liệt nhất của cuộc chiến tranh chống Mỹ. Đó là vấn đề bám làng để sản xuất và chiến đấu, là nhiệm vụ làm căn cứ hậu cần cho hòn đảo tiền tiêu. Từ địa đạo Vịnh Mốc đã vút lên những đường đạn bắn rụng ba máy bay và bắn cháy một tàu chiến Mỹ. Cũng từ địa đạo Vịnh Mốc đã chuyển đi 11.500 tấn hàng tiếp tế cho đảo Cồn Cỏ và 300 tấn hàng khác chi viện cho chiến trường miền Nam.

​
Một gia đình sinh hoạt ở nhà rộng từ 2 – 3m²

Trong gần 2.000 ngày đêm, lúc đông nhất trong lòng địa đạo chứa khoảng 1.200 người nhưng phải hứng chịu lượng bom đạn rất lớn. Tính trung bình mỗi người dân Vịnh Mốc phải gánh chịu 7 tấn bom và 800 quả đại bác.

Giếng nước dùng cho sinh hoạt ở làng địa đạo

Địa đạo Vịnh Mốc là thành quả tuyệt vời của tinh thần lao động sáng tạo của nhân dân ta và được coi là kỳ tích trong lòng đất của nhân dân Quảng Trị. Bắt đầu mở cửa đón khách du lịch từ năm 1983, hiện nay địa đạo Vịnh Mốc là một trong những điểm hấp dẫn của tuyến du lịch về thăm chiến trường xưa. Địa đạo Vịnh Mốc đã trở thành địa chỉ du lịch đáng nhớ cho mỗi du khách khi đến thăm vùng đất Quảng Trị anh hùng.

Vũ Hương