Bộ VHTTDL vừa có văn bản số 3984/BVHTTDL-DSVH đề nghị UBND Tp. Hà Nội nghiên cứu điều chỉnh hướng tuyến vị trí các nhà ga tàu điện ngầm C9 (thuộc Dự án đường sắt đô thị số 2) và các công trình phụ trợ để đảm bảo không gây ảnh hưởng bất lợi đối với khu vực bảo vệ di sản thuộc di tích và danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt hồ Hoàn Kiếm và đền Ngọc Sơn.

Phối cảnh cửa lên xuống số 1, ga ngầm C9 (ảnh Ban Quản lý đường sắt đô thị Hà Nội)

Trong văn bản do Thứ trưởng Bộ VHTTDL Trịnh Thị Thủy ký nêu rõ, liên quan đến dự án xây dựng tuyến đường sắt đô thị Tp. Hà Nội nói chung và phương án bố trí nhà ga C9 nói riêng do Tp. Hà Nội đề xuất, từ năm 2008 đến nay Bộ VHTTDL đã nhiều lần có văn bản góp ý. Theo đó, nội dung các văn bản đều thể hiện quan điểm xuyên suốt của Bộ VHTTDL, yêu cầu UBND Tp. Hà Nội chỉ đạo các cơ quan liên quan nghiên cứu các phương án bố trí nhà ga, tịnh tiến thân ga về phía Đông đường Đinh Tiên Hoàng (cách xa bờ phía Đông của hồ Hoàn Kiếm và nằm ngoài khu vực khoanh vùng bảo vệ II của Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt Hồ Hoàn Kiếm và đền Ngọc Sơn đã được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng tại Quyết định số 2383/QĐ-TTg ngày 9/12/2013).

Ngày 25/10/2018, Bộ VHTTDL nhận được Công văn số 10395/VPCP-CN của Văn phòng Chính phủ thông báo ý kiến của Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam yêu cầu Bộ xem xét kiến nghị của UBND Tp. Hà Nội công văn số 4950/UBND-ĐT ngày 11/10/2018. Căn cứ Luật Di sản văn hóa và các văn bản có liên quan, trên cơ sở nghiên cứu ý kiến của Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội tại công văn số 1479 ngày 16/8/2018 và xin ý kiến một số chuyên gia, nhà khoa học, Bộ VHTTDL đã có công văn 03/BVHTTDL-DSVH báo cáo Thủ tướng chính phủ. Trong đó nêu rõ, về mặt pháp lý, tại Điều 32 Luật Di sản văn hóa năm 2001 được sửa đổi bổ sung năm 2009 quy định trong các khu bảo vệ di tích chỉ được xây dựng công trình phục vụ việc bảo vệ và phát huy giá trị di tích: “Việc xây dựng công trình bảo vệ và phát huy giá trị di tích ở khu vực bảo vệ 2 đối với di tích cấp tỉnh phải được sự đồng ý bằng văn bản của Chủ tịch UBND cấp tỉnh, đổi với di tích quốc gia và di tích quốc gia đặc biệt phải được sự đồng ý bằng văn bản của Bộ trưởng Bộ VHTTDL. Việc xây dựng công trình quy định tại khoản này không được làm ảnh hưởng tới yếu tố gốc, cấu thành di tích, cảnh quan thiên nhiên và môi trường- sinh thái của di tích”.

Tuy nhiên, thân ga ngầm C9 theo quy hoạch hiện tại nằm trong khu vực khoanh vùng bảo vệ 2 của di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt hồ Hoàn Kiếm và đền Ngọc Sơn, là hai công trình phục vụ giao thông không phải là “công trình bảo vệ và phát huy giá trị di tích” như luật quy định. Do đó, nếu xây dựng công trình này là vi phạm Điều 32 Luật Di sản văn hóa. Quan điểm này cũng được Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội khẳng định tại công văn số 1479/UBVHGDTTN 14 ngày 16/8/2018 gửi Ủy ban thường vụ Quốc hội và Thủ tướng Chính phủ: “Phương án được lựa chọn không chỉ vi phạm Luật Di sản văn hóa mà còn tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng không thể khắc phục đối với di sản, không gian văn hóa của trung tâm Thủ đô”.

Đối với phương án thiết kế mà UBND Tp. Hà Nội lựa chọn - Thân ga gầm C9 cách Tháp Bút 36m, đường hầm chạy dưới lòng đất chỉ cách chân Tháp Bút 1m; Việc thi công ga buộc phải di dời toàn bộ cây xanh trong khu vực này ở ven hồ, đào đất theo biện pháp “đào hở” sâu khoảng 20m và làm rào chắn, sau khi thi công xong mới hoàn trả mặt bằng của di tích… Bộ VHTTDL cảnh báo sẽ gây ra nhiều nguy cơ ảnh hưởng trực tiếp tới cảnh quan môi trường văn hóa và sinh thái khu vực. Đặc biệt, có thể tạo ra những rung chấn ảnh hưởng tới Nghi Môn, Tháp Bút của đền Ngọc Sơn và đền Bà Kiệu ở phía đối diện. Nếu thi công theo phương án này, sẽ ảnh hưởng lớn đối với Tháp Bút - một biểu tượng đặc sắc riêng có về truyền thống hiếu học và văn hiến của Thủ đô Hà Nội. Chưa kể còn ảnh hưởng tới cảnh quan khu vực, với những không gian mặt nước và cây xanh lâu năm đã đi vào tiềm thức của mọi người dân bị thay đổi khi nơi đây trở thành công trường thi công trong thời gian dự kiến là 3 năm. Đồng thời, tạo nên nguy cơ tắc nghẽn giao thông khi trở thành điểm tiếp nhận lượng hành khách lớn từ bên ngoài vào trung tâm Hà Nội, nơi vốn đã có mật độ giao thông cao.

Với những lý do nêu trên, Bộ VHTTDL tiếp tục đề nghị UBNDTp. Hà Nội nghiên cứu đề chỉnh hướng tuyến vị trí các nhà ga và các công trình phụ trợ để đảm bảo không gây ảnh hưởng bất lợi đối với các di tích trong khu vực, tuân thủ pháp luật về Di sản văn hóa, xử lý hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển, đảm bảo sự đồng thuận cao của cộng đồng.

Minh Khuê