Chúng tôi đến phòng họp trước giờ khai mạc gần 30 phút, cứ ngỡ mình là những người đầu tiên. Không ngờ khi đến nơi, căn phòng với sức chứa hơn 300 người đã gần như kín chỗ, chỉ còn lại hàng ghế đầu tiên dành cho các đồng chí lãnh đạo Cuba và đoàn cán bộ xuất bản Việt Nam. Ngoài những nhà báo trong nước và quốc tế còn có một số cán bộ, chuyên gia thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau đã kề vai sát cánh với các đồng nghiệp Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Một kỹ sư xây dựng giao thông gần 70 tuổi tên là Carlos đã  xúc động và say sưa kể về những tháng ngày tham gia xây dựng con đường từ Sơn Tây đi qua Xuân Mai, Ba Thá thuộc tỉnh Hà Đông trước đây mà người dân đến nay vẫn quen gọi là con  đường Cuba. Tôi nói với ông, ngày nay con đường đã được thiết kế sẽ đi từ tỉnh cực bắc của Việt Nam là Cao Bằng đến tỉnh cực nam Cà Mau và được mang tên Đường Hồ Chí Minh. Nghe đến đây, người kỹ sư già reo lên: “ Thật tuyệt vời! Việt Nam - Cuba- Hồ Chí Minh - Fidel -Võ Nguyên Giáp” và ôm choàng lấy tôi như vừa gặp lại một người bạn thân thiết.  Rồi ông kể về lòng đam mê đọc sách và rất thích đi dự hội chợ sách hằng năm của ông và nhiều người bạn cùng quê. Tôi vô cùng ngạc nhiên khi biết nhà ông ở cách La Habana gần 250km nhưng nhiều năm nay chưa bỏ một hội chợ sách nào. Năm nay, biết có cuộc họp báo giới thiệu cuốn sách của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, nên ông quyết định  đến dự để được gặp những người bạn Việt Nam và sau đó đi xem gian trưng bày sách của ngành xuất bản Việt Nam.

Câu chuyện của tôi với  ông Carlos phải dừng lại khi đoàn chủ tọa cuộc họp báo xuất hiện trong tiếng vỗ tay nồng nhiệt. Bên cạnh những gương mặt thân quen với người dân Cuba và Việt Nam như nữ Anh hùng nước Cộng hòa Cuba, Anh hùng Moncada, nguyên Chủ tịch Ủy ban đoàn kết với Việt Nam, Melba Hernandez; đồng chí Raul Valdes Vivo, Ủy viên Trung ương Đảng Cộng sản Cuba, Hiệu trưởng Trường Đảng cao cấp Nico Lopez còn có Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Văn hóa Cuba Abel Prieto; bà Yorlanda Ferrer, Chủ tịch Hội hữu nghị Cuba - Việt Nam; đồng chí Lê Doãn Hợp, Ủy viên Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông  và đại diện lãnh đạo Nhà xuất bản Khoa học xã hội Cuba. Lời giới thiệu  cuốn “Chiến tranh nhân dân - Quân đội nhân dân” của Đại tướng Võ Nguyên Giáp do Bộ trưởng Lê Doãn Hợp trình bày chỉ có hơn hai trang giấy (1580 chữ) nhưng đã phải kéo dài gần 30 phút vì những tràng vỗ tay của các bạn Cuba. Ngược lại, nhiều lúc cả hội trường lặng phắc như đang dõi theo những bước chân của người chiến sĩ quân đội nhân dân Việt Nam hoạt động trong lòng địch, được nhân dân đùm bọc, chở che. Thỉnh thoảng, tôi nghe thấy tiếng giấy sột soạt khi một phóng viên  vừa ghi hết những dòng cuối cùng của trang giấy, đang vội vàng lật sang một trang mới để không bỏ sót những ý tưởng hay vừa xuất hiện. Cái không khí vừa sôi nổi, vừa trang nghiêm, xúc động đến thiêng liêng ấy làm tôi cứ ước ao là một ngày nào đó sẽ được trải nghiệm ngay trên quê hương mình. Sau những giờ phút như thế, con người sẽ rũ bỏ được cái tôi ích kỷ, những toan tính, tỵ hiềm...thường làm người ta thấp bé đi để vươn tới cái sáng trong, khơi nguồn  nhiệt huyết và hun đúc nên bản lĩnh, từ đó dám xả thân vì đất nước, vì lẽ phải.

Cuộc họp báo tiếp tục được đưa lên cao trào mới khi đồng chí Raul Vander Vivo bình luận về cuốn sách và kể về những kỷ niệm với Đại tướng và cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng. Ông cho biết  cuốn “Chiến tranh nhân dân - Quân đội nhân dân”  đã được xuất bản lần đầu tiên vào năm 1964 tại Cu-ba, với lời tựa của Tư lệnh Che Guevara. Cuốn sách này được Chê đánh giá là một tài liệu quý để xây dựng các lực lượng du kích trong suốt chặng đường đấu tranh cho sự nghiệp giải phóng của các dân tộc bị áp bức ở châu Phi và Mỹ La-tinh. Ông vừa giơ cao cuốn sách, vừa nói: “ Lần tái bản này, Đại tướng đã tự tay viết lời chúc mừng thắng lợi đến nhân dân Cuba anh hùng. Tuy chỉ có 160 trang nhưng đây là người thầy của chúng ta trước đây, ngày nay và mãi mãi, bởi vì cuốn sách khẳng định một chân lý nếu tách rời nhân dân, không có sự nuôi dưỡng của nhân dân, không phục vụ nhân dân, chúng ta sẽ thất bại. Điều đó không chỉ đúng trong chiến tranh giành chính quyền cách mạng mà ngày nay, trong công cuộc xây dựng xã hội mới thời hòa bình, chân lý đó vẫn đang dẫn dắt chúng ta đi đến thành công”.  Người nghe liên tục vỗ tay tán thưởng, biểu thị sự đồng tình rất cao với diễn giả.

Cuộc họp báo kết thúc, song nhiều người vẫn nán lại trò chuyện với chúng tôi, với đại diện nhà xuất bản Khoa học Xã hội của Cuba. Bỗng có người vỗ nhẹ vào vai tôi. Quay lại, người kỹ sư già Carlos đang nhìn tôi với ánh mắt của  người bạn sắp phải chia tay mà không biết bao giờ mới gặp lại. Ông hồi tưởng: “Khi ở Việt Nam, cứ đến Tết tôi lại được một người bạn mời về ăn Tết cùng gia đình. Trẻ em được mừng tuổi, tuy số tiền không nhiều nhưng những đứa trẻ vui lắm. Còn người già thì được chúc sống lâu trăm tuổi. Hôm nay nghe giới thiệu sách của Đại tướng, tôi chúc Đại tướng  sẽ sống hơn trăm tuổi ”. Cảm ơn ông rất nhiều, Carlos!  Không phải chỉ vì ông đã đóng góp trí tuệ, công sức và một phần tuổi thanh xuân của mình để làm nên những con đường ở đất nước chúng tôi mà còn vì ông đã yêu mến, quý trọng những giá trị tinh thần tinh túy và bất diệt của dân tộc  Việt Nam.

Hà Nội, tháng 12 năm 2014

Nguyễn Kiểm