Ai về thăm Huế, nhớ ghé Chi Lăng
Người dân Tp. Huế hiện nay ai cũng biết cái tên Gia Hội gắn với tên cầu, tên trường. Cầu Gia Hội là cây cầu nối liền đường Trần Hưng Đạo với đường Chi Lăng và từ trên cầu nhìn về hướng sông Hương là ngôi chợ Đông Ba nổi tiếng của mảnh đất Cố đô. Tuy nhiên ít ai biết, đường Chi Lăng trước đây từng mang tên đường Gia Hội.
đường Gia Hội thời Pháp thuộc. Ảnh tư liệu lịch sử
Con đường Chi Lăng hiện nay dài 1850m chạy song song với bờ sông Hương thuộc địa phận ba phường Phú Cát, Phú Hiệp, Phú Hậu (Tp. Huế). Đường hình thành từ đầu thế kỷ XIX, cùng lúc với việc xây dựng kinh thành Huế dưới thời vua Gia Long. Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, cùng với sự phát triển của hoạt động thương mại của người Việt, người Hoa, con đường nhanh chóng trở thành một đầu mối giao thông quan trọng của khu phố Đông kinh thành. Năm 1908, con đường mang tên Rue Gia Hoi (đường Gia Hội). Năm 1956, con đường được đổi thành Chi Lăng, lấy theo tên một quan ải miền Bắc (ải Chi Lăng).
Ở trên con đường này nổi tiếng với Phủ Thoại Thái Vương. Thoại Thái Vương là con thứ 4 của vua Thiệu Trị. Lúc nhỏ ông thông minh, dĩnh ngộ khác thường, lớn lên giỏi thơ nên được vua cha rất thương yêu. Có giai thoại kể lại rằng, vua Tự Đức rất tự hào về tài năng của mình thế mà đã phải thú nhận khi so sánh với Thoại Thái Vương rằng: “Thẹn rằng ta chẳng ngang bằng. Nhờ hơn bốn tuổi mà thành ta anh”. Thoại Thái Vương chính là cha của vua Dục Đức. Cháu nội và chắt nội của ông là vua Thành Thái và vua Duy Tân. Vua Dục Đức chỉ ngồi trên ngai vàng chưa quá 3 ngày. Còn vua Thành Thái và vua Duy Tân vì yêu nước, chống Pháp nên bị đày sang đảo Réunion (Châu Phi). Nếu so sánh, làng cổ Đường Lâm (Hà Nội) là nơi sinh thành của vua Ngô Quyền, Bố Cái Đại vương Phùng Hưng nên được gọi là “đất hai vua” thì đường Chi Lăng lại là nơi ở của Thoại Thái Vương với hậu duệ là ba vua Dục Đức, Thành Thái, Duy Tân.
Thanh Bình Từ Đường được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa quốc gia năm 1992
Con đường Chi Lăng đã trở thành địa điểm có cộng đồng người Hoa nhiều nhất ở Huế từ trước đến nay. Các công trình kiến trúc người Hoa trên trục đường này đẹp không thua gì ở phố cổ Hội An. Từ đền Chiêu Ứng, Chùa Bà, Chùa Quảng Đông đến Hội quán Triều Châu, Hội quán Phúc Kiến, Hội quán Quảng Triệu đều được xây dựng rất công phu, uy nghi và tráng lệ. Vào những năm 1930, dầu Nhị Thiên Đường nổi tiếng có cơ sở đại điện ở Huế 18 Rue Gia Hoi.
Có một địa danh khá nổi tiếng tại con đường này là chợ Dinh. Theo lý giải của nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân, khu vực này dưới thời các chúa Nguyễn là doanh trại của quân đội. Người Hoa dến đây buôn bán vì thế gọi khu vực đóng quân đó là dinh. Chợ Dinh thời nhà Nguyễn gồm có 8 hàng: Gia Thái, Hóa Mỹ, Phong Lạc, Dinh Ninh, Hội Hòa, Mỹ Hưng, Thụy Lạc và Tam Đăng, gọi chung là 8 hàng ở ven sông (Duyên giang bát hàng).
Đặc biệt hơn, con đường Chi Lăng là tuyến đường có nhiều công trình kiến trúc tâm linh của người Việt. Đầu tiên là Thanh Bình Từ Đường thờ Tổ của ngành hát bội cùng những người có công tích với nghề nghiệp sân khấu trên cả nước thời nhà Nguyễn, được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa quốc gia năm 1992. Kế đến là Tổng hội Thiên Tiên Thánh giáo của Việt Nam với tín ngưỡng thờ Mẫu và nghi thức lên đồng độc đáo. Từ khi “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ của người Việt” được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào tháng 12/2016, hằng năm vào “xuân thu nhị kỳ”, du khách đã tìm về địa điểm này rất đông.
Nét cổ xưa vẫn hiện hữu trên đường Chi Lăng
Kế đến là ngôi chùa cổ Trường Xuân được xây dựng từ thời các chúa Nguyễn. Đây là một ngôi chùa cổ lập từ thời chúa Nguyễn Phúc Khoát (thế kỷ XVII) với tên gọi ban đầu là Kỳ Viên Am. Đến thời nhà Nguyễn (năm 1804) lại đổi là Xuân An Tự. Điều thú vị là khám thờ của chùa không thờ Phật mà lại thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế, Thánh Mẫu và Quan Công. Cuối cùng là ngôi nhà ở của một gia đình người Ấn Độ theo đạo Hinđu (nằm bên cạnh trường mầm non Phú Cát). Theo PGS.TS Nguyễn Văn Đăng (Khoa Lịch sử, trường ĐH Khoa học – ĐH Huế) thì đây là kiến trúc duy nhất thuộc thể loại này ở Huế.
Hiện nay, đường Chi Lăng cũng tồn tại những xóm nghề thủ công truyền thống. Nổi bật nhất là xóm làm lồng đèn phục vụ mùa Phật đản tại kiệt 399, 401.
Bài và ảnh: Nguyễn Văn Toàn
Gửi bình luận